Wstępne przemyślenia, geneza i idea projektu

Fundacja Aktywny Senior od  ponad 10 lat zajmuje się szeroko rozumianą aktywizacją osób starszych – określanych w przestrzeni publicznej „seniorami”. Jest to szczególna grupa społeczna, która uformowana została  na początku przemian polityczno-gospodarczych, jakie następowały po 1998 roku. Osoby te kierowane były na wcześniejsze emerytury. W większości „nie załapały się” na zmiany technologiczne lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych, związane z komputeryzacją i upowszechnieniem internetu. W Fundacji te osoby określamy jako grupę „seniorów potransformacyjnych”.

W 2012 roku stworzono w Polsce dla tej grupy społecznej wiele programów rozwojowo-edukacyjno-aktywizacyjnych dzięki Europejskiemu Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej (Uchwała w sprawie ustanowienia Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020 oraz Uchwała w sprawie przyjęcia dokumentu Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014–2020). Powstał między innymi Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020. Organizowano Uniwersytety Trzeciego Wieku, Kluby Seniora i jeszcze wiele innych, różnorodnych działań realizowanych przez NGO. Szersze uzasadnienia znajdują się w Raporcie z badań Dolnośląskiego Wojewódzkiego Urzędu Pracy z 2021r. „Badanie czynników warunkujących utrzymanie i powrót na rynek pracy osób ze starszych grup wiekowych na obszarze województwa dolnośląskiego„.

Naszym zdaniem, należy zauważyć, że grupa seniorów potransformacyjnych to jedyna taka specyficzna grupa osób w historii Polski związana ze zmianami politycznymi, gospodarczymi i technologicznymi lat 90-tych. Wraz z upływem czasu grupa ta będzie się naturalnie zmniejszać. Zwracamy uwagę na to zjawisko, aby nie mylić potrzeb i zachowań  seniorów potransformacyjnych z utrwalonymi rolami i potrzebami seniorów (older people) państw Unii Europejskiej oraz osób, które na bieżąco nabywają uprawnienia emerytalne, a które takich zmian polityczno-gospodarczych w ostatnim trzydziestoleciu nie przechodziły. Istotnym jest, aby dotychczasowe, stereotypowe postrzeganie seniorów potransformacyjnych jako „biorców”, nie zostało trwale ugruntowane w świadomości „nowego” pokolenia osób nabywających uprawnienia emerytalne.

Obecnie osoby schodzące z rynku pracy i przechodzące na emerytury są już „dojrzałymi” beneficjentami transformacji ustrojowo-gospodarczej lat 90-tych. A zatem osobami świadomymi swoich wartości i roli społecznych demokratycznego państwa. (potwierdza to w/w Raport z badań DWUP „Badanie czynników warunkujących utrzymanie i powrót na rynek pracy osób ze starszych grup wiekowych na obszarze województwa dolnośląskiego”). Fundacja w ramach swoich doświadczeń, dostrzegła potrzebę przygotowania i wdrażania profilaktyki adaptacji dla osób nabywających prawa i świadczenia emerytalne do nowych, dynamicznie zmieniających się warunków ekonomiczno-społecznych.

Fundacja w ramach swoich doświadczeń dostrzegła potrzebę przygotowania i wdrażania profilaktyki adaptacji dla osób nabywających prawa i świadczenia emerytalne do nowych, dynamicznie zmieniających się warunków ekonomiczno-społecznych (w pedagogice określanym jako „edukacja osób późnej dorosłości”, także – „uczenie się przez całe życie” – ang. LLL – Lifelong Learning).

Na tej podstawie wypracowaliśmy tak zwany MODEL PROCESU SPOŁECZNEGO ŻYCIA CZŁOWIEKA – XXI WIEKU oraz I etap jego wdrażania. W oparciu o ten model procesu rozpoczęto poszukiwania osób i podmiotów (szczególnie wśródwrocławskich uczelni wyższych) chętnych do uszczegółowiania i przekształcenia tej idei w konkretny zarys projektu. Wstępnie zaproszenia przyjęli naukowcy z Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Prezydent Wrocławia, Zachodnia Izba Gospodarcza, Powiatowy Urząd Pracy, zespół ekspertów Fundacji Aktywny Senior. Wypracowano początkowe założenia naukowe.

Aby idee projektu mogły być realizowane w sposób innowacyjny i przydatny, proponuje się wprowadzenie wielu nowych pojęć, wykładni, ról, funkcji społecznej i życiowej osób późnej dorosłości. Inicjatorzy tej idei proponują jej realizację dwoma ścieżkami w formie komplementarnej. Jedna, naukowa, której zadaniem będzie zbadanie i określenie cech przedsiębiorczości osób późnej dorosłości w ogóle, w tym posiadanie talentów czy skłonności do uruchamiania startupów. Wydaje się, że to wszystko jest wypadkową dotychczasowych doświadczeń zawodowych, życiowych i nabytych kompetencji.

Druga, praktyczna, w formie żywego laboratorium, której zadaniem będzie przygotowanie chętnych osób nabywających świadczenia emerytalne do dalszej aktywności zawodowo-społecznej. Tutaj zostanie wykorzystane doświadczenie i wiedza organizacji pozarządowej jaką jest Fundacja Aktywny Senior. W miarę postępu w działaniach projektowych zespoły będą stale dzieliły się zdobywaną wiedzą i doświadczeniami. Obie formy będą realizowane na terenie Wrocławia.

Naszym zdaniem na obecnym etapie rozwoju społeczno-gospodarczegokraju przedstawione tutaj propozycje wpisują się w założenia koncepcji srebrnej gospodarki (silver economy). Z jednej strony wspierają one nowe produkty i usługi służące poprawie jakości życia osób starszych, a z drugiej koncentrują się na działaniach służących wspieraniu przedsiębiorczości osób starszych i na jak najdłuższym utrzymaniu ich aktywności zawodowej i społecznej.

W ramach realizacji tego projektu proponuje się stosowanie nowych nomenklatur, po to, aby odchodzić od utartych schematów postrzegania osób późnej dorosłości. Sugeruje się zatem:

1. Wprowadzenie nowego pojęcia PARTNERSTWO w dotychczasowych relacjach wynikających ze stosunku pracy lub umów cywilno-prawnych. Zatem uczestnicy tych relacji stają się rzeczywistymi PARTNERAMI na współczesnym rynku pracy.
2. Dotychczasowe określenia EMERYCI, SENIORZY zastępuje się określeniem OSOBY PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI (silversi).
3. Gdy osoba późnej dorosłości podejmuje się prowadzenia własnej działalności gospodarczą (np. start up, gigersi itp.) określamy go jako TWÓRCA.
4. Gdy osoba nabywająca uprawnienia emerytalne zamierza dalej współpracować z dotychczasowym przedsiębiorcą, pracodawcą to dotychczasowe określenie – PRACOWNIK zastępuje się określeniem WSPÓŁTWÓRCA.
5. Dotychczasowe określenie WOLONTARIAT SENIORALNY zastępuje się określeniem WOLONTARIAT KOMPETENCYJNY.

Rekomenduje się, aby wyżej opisane określenia były używane fakultatywnie w obowiązujących schematach, wzorach umów o pracę bądź umowach cywilno-prawnych i porozumieniach wolontariackich. Sądzimy, że takie podejście z biegiem czasu ugruntuje i utrwali nowe określenia oraz pozwoli postrzegać osoby późnej dorosłości jako równoprawnych partnerów we współtworzeniu życia społeczno-gospodarczego w Polsce.