Wstępne przemyślenia, geneza i idea projektu

Fundacja Aktywny Senior od ponad 10 lat zajmuje się szeroko rozumianą aktywizacją osób starszych – określanych w przestrzeni publicznej „seniorami”. Jest to szczególna grupa społeczna, która uformowana została na początku przemian polityczno-gospodarczych, jakie następowały po 1998 roku. Osoby te kierowane były na wcześniejsze emerytury. W większości „nie załapały się” na zmiany technologiczne lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych, związane z komputeryzacją i upowszechnieniem internetu. W Fundacji te osoby określamy jako grupę „seniorów potransformacyjnych”.

W 2012 roku stworzono w Polsce dla tej grupy społecznej wiele programów rozwojowo-edukacyjno-aktywizacyjnych dzięki Europejskiemu Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej (Uchwała w sprawie ustanowienia Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020 oraz Uchwała w sprawie przyjęcia dokumentu Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014–2020). Powstał między innymi Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020. Organizowano Uniwersytety Trzeciego Wieku, Kluby Seniora i jeszcze wiele innych, różnorodnych działań realizowanych przez NGO. Szersze uzasadnienia znajdują się w Raporcie z badań Dolnośląskiego Wojewódzkiego Urzędu Pracy z 2021r. „Badanie czynników warunkujących utrzymanie i powrót na rynek pracy osób ze starszych grup wiekowych na obszarze województwa dolnośląskiego„.

Naszym zdaniem, należy zauważyć, że grupa seniorów potransformacyjnych to jedyna taka specyficzna grupa osób w historii Polski związana ze zmianami politycznymi, gospodarczymi i technologicznymi lat 90-tych. Wraz z upływem czasu grupa ta będzie się naturalnie zmniejszać. Zwracamy uwagę na to zjawisko, aby nie mylić potrzeb i zachowań seniorów potransformacyjnych z utrwalonymi rolami i potrzebami seniorów (older people) państw Unii Europejskiej oraz osób, które na bieżąco nabywają uprawnienia emerytalne, a które takich zmian polityczno-gospodarczych w ostatnim trzydziestoleciu nie przechodziły. Istotnym jest, aby dotychczasowe, stereotypowe postrzeganie seniorów potransformacyjnych jako „biorców„, nie zostało trwale ugruntowane w świadomości „nowego” pokolenia osób nabywających uprawnienia emerytalne.

Obecnie osoby schodzące z rynku pracy i przechodzące na emerytury są już „dojrzałymi” beneficjentami transformacji ustrojowo-gospodarczej lat 90-tych. A zatem osobami świadomymi swoich wartości i roli społecznych demokratycznego państwa. (potwierdza to ww. raport z badań DWUP „Badanie czynników warunkujących utrzymanie i powrót na rynek pracy osób ze starszych grup wiekowych na obszarze województwa dolnośląskiego”).

Fundacja w ramach swoich doświadczeń dostrzegła potrzebę przygotowania i wdrażania profilaktyki adaptacji dla osób nabywających prawa i świadczenia emerytalne do nowych, dynamicznie zmieniających się warunków ekonomiczno-społecznych (w pedagogice określanym jako „edukacja osób późnej dorosłości”, także – „uczenie się przez całe życie” – ang. LLL – Lifewide Lifelong Learning).

Na tej podstawie wypracowaliśmy tak zwany MODEL PROCESU SPOŁECZNEGO ŻYCIA CZŁOWIEKA – XXI WIEKU oraz I etap jego wdrażania. W oparciu o ten model procesu rozpoczęto poszukiwania osób i podmiotów (szczególnie wśród wrocławskich uczelni wyższych) chętnych do uszczegóławiania i przekształcenia tej idei w konkretny zarys projektu. Wstępnie zaproszenia przyjęli naukowcy z Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Prezydent Wrocławia, Zachodnia Izba Gospodarcza, Powiatowy Urząd Pracy, zespół ekspertów Fundacji Aktywny Senior. Wypracowano początkowe założenia naukowe.

Aby idee projektu mogły być realizowane w sposób innowacyjny i przydatny, proponuje się wprowadzenie wielu nowych pojęć, wykładni, ról, funkcji społecznej i życiowej osób późnej dorosłości. Inicjatorzy tej idei proponują jej realizację dwoma ścieżkami w formie komplementarnej. Jedna, naukowa, której zadaniem będzie zbadanie i określenie cech przedsiębiorczości osób późnej dorosłości w ogóle, w tym posiadanie talentów czy skłonności do uruchamiania startupów. Wydaje się, że to wszystko jest wypadkową dotychczasowych doświadczeń zawodowych, życiowych i nabytych kompetencji.

Druga, praktyczna, w formie żywego laboratorium, której zadaniem będzie przygotowanie chętnych osób nabywających świadczenia emerytalne do dalszej aktywności zawodowo-społecznej. Tutaj zostanie wykorzystane doświadczenie i wiedza organizacji pozarządowej jaką jest Fundacja Aktywny Senior. W miarę postępu w działaniach projektowych zespoły będą stale dzieliły się zdobywaną wiedzą i doświadczeniami. Obie formy będą realizowane na terenie Wrocławia.

Naszym zdaniem na obecnym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju przedstawione tutaj propozycje wpisują się w założenia koncepcji srebrnej gospodarki (silver economy). Z jednej strony wspierają one nowe produkty i usługi służące poprawie jakości życia osób starszych, a z drugiej koncentrują się na działaniach służących wspieraniu przedsiębiorczości osób starszych i na jak najdłuższym utrzymaniu ich aktywności zawodowej i społecznej.

W ramach realizacji projektu proponuje się stosowanie nowych nomenklatur, po to, aby odchodzić od utartych schematów postrzegania osób późnej dorosłości. Sugeruje się zatem:

1. Wprowadzenie nowego pojęcia PARTNERSTWO w dotychczasowych relacjach wynikających ze stosunku pracy lub umów cywilno-prawnych. Zatem uczestnicy tych relacji stają się rzeczywistymi PARTNERAMI na współczesnym rynku pracy.
2. Dotychczasowe określenia EMERYCI, SENIORZY zastępuje się określeniem OSOBY PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI – SILVERSI.
3. Gdy osoba późnej dorosłości podejmuje się prowadzenia własnej działalności gospodarczą (np. start up, gigersi itp.) określamy go jako TWÓRCA.
4. Gdy osoba nabywająca uprawnienia emerytalne zamierza dalej współpracować z dotychczasowym przedsiębiorcą, pracodawcą to dotychczasowe określenie – PRACOWNIK zastępuje się określeniem WSPÓŁTWÓRCA.
5. Dotychczasowe określenie WOLONTARIAT SENIORALNY zastępuje się określeniem WOLONTARIAT KOMPETENCYJNY.

Rekomenduje się, aby wyżej opisane określenia były używane fakultatywnie w obowiązujących schematach, wzorach umów o pracę bądź umowach cywilno-prawnych i porozumieniach wolontariackich. Sądzimy, że takie podejście z biegiem czasu ugruntuje i utrwali nowe określenia oraz pozwoli postrzegać osoby późnej dorosłości jako równoprawnych partnerów we współtworzeniu życia społeczno-gospodarczego w Polsce.