Biuro Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miejskiego Wrocławia zorganizowało warsztat pod tytułem „Dojrzała Przedsiębiorczość – szansa czy wyzwanie?”. Warsztat, w którym uczestniczyła Fundacja Aktywny Senior ze swoją ideą Przedsiębiorczość 60+ odbyła się w dniu 5 grudnia w siedzibie Centrum Rozwoju Zawodowego Krzywy Komin. Moderatorem warsztatu była Kamila Polańska, Specjalista ds. projektów senioralnych i informacji w WCRS.

Poniżej podsumowanie warsztatu „Dojrzała przedsiębiorczość – szansa czy wyzwanie” w imieniu własnym oraz Pani Małgorzaty Golak – Dyrektor Biura Rozwoju Gospodarczego serdecznie dziękuję za aktywne uczestnictwo w spotkaniu, pn.: „Dojrzała przedsiębiorczość – szansa czy wyzwanie”. Celem spotkania była dyskusja i zastanowienie się nad możliwościami aktywizacji zawodowej i pobudzaniem postaw przedsiębiorczych wśród osób w wieku dojrzałym (60 plus).

W Polsce od wielu lat obserwuje się zbyt wczesną dezaktywizację zawodową ludzi starszych. Konieczne zatem staje się wprowadzanie różnego typu instrumentów polityki państwa ale także polityki – strategii lokalnej, wspierających prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby w dojrzałym wieku. Obecna sytuacja społeczna i gospodarcza oraz perspektywa rozwoju demograficznego Polski na najbliższych kilkanaście lat wymagają większego zainteresowania omawianym problemem.

Demograficzne starzenie się społeczeństw spowodowane wydłużaniem się życia ludzkiego jest procesem nieuchronnym i nieodwracalnym. Prognozuje się, że w 2050 roku co trzeci Europejczyk będzie miał co najmniej 65 lat.

Przejście na emeryturę zalicza się do najbardziej stresogennych wydarzeń w życiu człowieka i oznacza zmianę trybu życia oraz łączy się z ułożeniem na nowo relacji z rodziną i otoczeniem społecznym. Z badań ankietowych CBOS-u z 2012 roku wynika, że tylko 11% osób emerytów pracuje zarobkowo, w tym zaledwie 2% prowadzi własne przedsiębiorstwo, a 69% niepracujących emerytów nie jest wcale zainteresowanych podjęciem pracy. Liczba pracujących emerytów w 2015 r. wynosiła 575,4 tys., a pod koniec 2021 r. pracowało 812,9 tys. emerytów (niecałe 10% populacji emerytów w Polsce). Na 1000 osób pobierających emeryturę 135 to pracujący emeryci. Najwięcej pracujących emerytów zamieszkuje w województwie mazowieckim – 16 proc. i śląskim – 14 proc. Średni wiek pracującego emeryta wynosi 67 lat dla mężczyzn i 66 lat dla kobiet. 58 proc. pracujących emerytów to kobiety. Osoby te zatrudnione są w większości na umowę o pracę (59 proc.) i umowę – zlecenie (35 proc.).

REFLEKSJE I WNIOSKI, PODSUMOWUJĄCE SPOTKANIE „Dojrzała przedsiębiorczość – szansa czy wyzwanie”:

1. Zauważamy dwa rodzaje przedsiębiorczości: społeczną i zawodową.
2. Aktywność zawodowa osób w wieku emerytalnym staje się zatem coraz ważniejszym problemem/zagadnieniem, na który wpływają trzy rodzaje czynników:
   1. pierwsze wynikają ze specyficznych cech tej grupy społecznej (w tym ich skłonności do podjęcia działalności gospodarczej, umiejętności podejmowania skalkulowanego ryzyka, otwartości na zmiany, kreatywności i innowacyjności, skłonności do podejmowania spontanicznych działań, i inne).
   2. druga grupa czynników związana jest z nastawieniem pracodawców do zatrudniania ludzi starszych. Część pracodawców cały czas ma negatywne nastawienie do zatrudniania starszych osób. Objawia się ono postrzeganiem starszych pracowników jako mniej produktywnych, trudniej przystosowujących się do zmian i mało chętnych do podnoszenia kwalifikacji. Wielu pracodawców uważa, że starsi pracownicy nie pasują do młodych, dynamicznych zespołów. Ich zdaniem tylko młodzi pracownicy świadczą o prężności i nowoczesności przedsiębiorstwa.
   3. ponadto na aktywność gospodarczą osób wieku dojrzałym wpływa polityka wspierania przedsiębiorczości oraz regulacje prawne.
3. Znajomość kompetencji osób nabywających świadczenia emerytalne jest istotnym czynnikiem, wpływającym na rozwój dojrzałej przedsiębiorczości.
4. Należy zwrócić uwagę przedsiębiorców na ogromny potencjał (mądrość życiową, wszechstronne doświadczenie, umiejętność dostrzegania szerszego spektrum problemów wynikającą z wcześniejszych doświadczeń życiowych) i kompetencje osób w wieku dojrzałym.
5. W jaki sposób dotrzeć do pracodawców, zmotywować ich do zatrudniania osób w wieku 60 plus? (międzypokoleniowe diady, triady – wzajemna wymiana wiedzy, umiejętności i doświadczenia).
6. Zwrócenie uwagi pracodawców na zalety elastycznego sposobu zatrudniania osób w wieku 60 plus. Konieczność organizowania spotkań i warsztatów dla pracodawców.
7. W jaki sposób rozwijać dojrzałą przedsiębiorczość? Metody aktywizacji zawodowej osób dojrzałych (szkolenia z zakresu kompetencji interpersonalnych, personalno-społecznych, m.in. wpływające na wzrost poczucia własnej wartości i wzrost konkurencyjności na współczesnym rynku pracy).
8. Warto zastanowić się, jaki jest najlepszy moment na podjęcie działań aktywizacyjnych – wskazano m.in. okres bezpośrednio poprzedzający przejście na emeryturę.
9. Uwaga na stygmatyzację osób starszych – wieloletni kult młodości zdeprecjonował pojęcie człowieka przechodzącego na emeryturę.
10. WPT zaproponował korzystanie z usług Integracyjnego Inkubatora Przedsiębiorczości – wymaga gruntownej analizy.
11. BRG przygotuje działania w ramach Akademii Przedsiębiorczości.
12. Najważniejszym aspektem na obecnym etapie jest informacja i edukacja – małe kroki, ale konsekwentnie.
13. Istotne jest scalanie działań wspierających rozwój dojrzałej przedsiębiorczości we Wrocławiu (strategia/założenia polityki lokalnej, duża rola Urzędu Miejskiego Wrocławia).
14. Postulat stworzenia wspólnej dla różnych instytucji miejskich PLATFORMY wymiany informacji, dobrych praktyk, promocji i publikacji (Biuro Rozwoju Gospodarczego, Wrocławskie Centrum Rozwoju Społecznego – Wrocławskie Centrum Seniora i Przestrzeń Trzeciego Wieku, Wrocławski Park Technologiczny – Integracyjny Inkubator Przedsiębiorczości oraz Uczelni Wyższych: Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Wrocławski i Uniwersytet Ekonomiczny, Fundacja Aktywny Senior oraz inne fundacje, stowarzyszenia, firmy, ZIG).
15. Sposoby przeciwdziałania zbyt wczesnej dezaktywizacji zawodowej:
    • projekty rządowe i samorządowe, np. Aktywni plus, Senior plus,
    • działania WCRS – WCS i PTW, UTW, klubów seniora i CAL w zakresie aktywizacji zawodowej osób w wieku dojrzałym,
    • bezpłatne warsztaty z zakresu przedsiębiorczości i innych kompetencji personalno-społecznych prowadzone przez izby gospodarcze, urzędy pracy, fundacje, stowarzyszenia, jednostki miejskie,
    • szkolenia i spotkania z pracodawcami, w celu zwrócenia na uwagi na potencjał i kwalifikacje osób w wieku senioralnym,
    • promowanie elastycznego sposobu zatrudnienia, „firm na próbę”;
    • międzypokoleniowe zespoły pracownicze.

Doświadczenia starych krajów członkowskich UE pokazują, że utrzymywanie wysokiej aktywności zawodowej (również w formie samozatrudnienia) osób starszych zmniejsza obciążenia budżetu państwa z tytułu świadczeń społecznych, umożliwiając finansowanie tworzenia miejsc pracy dla ludzi młodych. Wiele osób w wieku dojrzałym, także te, które osiągnęły już wiek emerytalny, chciałoby nadal wykorzystywać swoje umiejętności zawodowe i doświadczenie. Dla części z nich dobrym rozwiązaniem może być samozatrudnienie, dające możliwość dostosowania czasu i warunków pracy do własnych możliwości.

Konieczne zatem staje się dalsze wprowadzanie różnego typu instrumentów polityki państwa i samorządów wspierających rozwój przedsiębiorczości osób w wieku dojrzałym. Wydaje się, że obecna sytuacja społeczna i gospodarcza oraz perspektywa rozwoju demograficznego Polski na najbliższych kilkanaście lat wymaga większego zainteresowania omawianym problemem.

Wnioski i kroki do podjęcia po warsztacie, przygotowane przez Biuro Rozwoju Gospodarczego:

1. Skupienie się na promocji idei „Dojrzała przedsiębiorczość”
   1. „Firma na próbę” – pakiet informacyjny, prezentacje i spotkania w różnych miejscach – pierwsze WCRS – WCS i Przestrzeń Trzeciego Wieku – organizacja BRG,
   2. Artykuł / cykl artykułów informacyjno-promocyjnych na stronach wroclaw.pl / Przedsiębiorczy Wrocław -z podkreśleniem znaczenia tej tematyki i zapowiedzią spotkań „Firma na próbę”
2. Platforma informacyjna dla seniorów – zdaniem BRG powinna być całościowo koordynowana przez WCRS – największa wiedza i skupienie wokół spraw seniorów, BRG będzie wspierać w kwestiach przedsiębiorczości, informacji merytorycznych dot. MŚP
3. Inkubator – dobry pomysł, ale trzeba mu nadać dedykowany charakter – BRG proponuje Inkubator Nowych Zawodów.
   BRG widzi to jako platformę edukacyjną, grono doradców przekazujących nieodpłatnie wiedzę – oczywiście BRG byłoby jednym z nich, ale w partnerstwie ze zlokalizowanymi we Wrocławiu firmami technologicznymi, innowacyjnymi, jak np. Nokia, Google, którzy szkoliliby osoby w dojrzałym wieku do nowych zawodów – trendów na rynku. To wymaga odpowiedniej oprawy i podpisania porozumień z firmami, jeśli zgodziłyby się działać w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu.

Serdecznie dziękujemy wszystkim uczestnikom spotkania za zaangażowanie w dyskusję i owocną wymianę doświadczeń.

Mamy nadzieję na dalszą współpracę.